کنز العرفان فی تفسیر القرآنکنزالعرفان فی تفسیر القرآن اثر شیخ محمدصالح فرزند ملامحمد ملائکه (م ۱۲۷۱ ق) فرزند شیخ محمدتقی برغانی قزوینی حائری، از اعاظم مفسران شیعه و ائمه فتوی و مراجع تقلید می‌باشد. ۱ - ساختار کتابتفسیر کنز العرفان به عربی و در بیست و هفت مجلد بزرگ است. نسخه‌های آن امروزه در دست می‌باشد. ۲ - شیوه مفسرشیوه مفسر در این تفسیر چنین است که پس از ذکر چندین آیه از قرآن به تفسیر آنها می‌پردازد و به اختلاف قراءآت و معرفی قراء و شرح حال آنها توجه دارد. سپس در آیات تشریع به شرح احکام آیه بر مبنای مذاهب اربعه اسلامی پرداخته سپس برابر حجیت فقه جعفری استدلال می‌نماید و همچنین در مواقع مناسب به بحث درباره ظهور حضرت حجت (عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف) و اخـبـار وارده و علائم ظهور و قیام آن حضرت می‌پردازد و به نقل روایات وارده از ائمه معصومین (علیهم‌السّلام) در خصوص هر آیه اهتمام دارد. همچنین کلمات غریب و آیه را نیز توضیح می‌دهد. در شـرح اعـراب کـلـمـات قرآن به بحث‌های باریک زبانی و ادبی پرداخته به اشعار مناسب از قدما استشهاد می‌نماید. و نـیـز اقـوال متقدمین را در بابت هر آیه ذکر نموده و به گفته‌های متکلمین و ارباب جدل نظر دارد. آیات ناسخ و منسوخ را معرفی می‌نماید و اسباب نزول و مکان نزول آیه را نیز روشن می‌سازد و در خصوص بعضی آیات انواع طرائف و حکم و دقایق ادبی و تاریخی به میان آورده است. این تفسیر در نوع خود کم نظیر است. آقابزرگ تهرانی در الذریعة آن را سهوا هفت مجلد یاد کرده است. این تفسیر پنجمین و آخرین تفسیر مفسر است. ۳ - تفاسیر دیگر مفسرشیخ محمد صالح از جمله مفسران شیعه است که در فنون قرآن کریم از خود آثاری باقی گذاشته اسـت و به تالیف پنج تفسیر پرداخته است: ۱) اسرار القرآن [۱]
جعفری، محمدمهدی، دایرة المعارف تشیع، ج۲، ص۱۳۹.
در دو مجلد.۲) معدن الانوار و مشکاة الاسرار در یک مجلد. ۳) مفتاح الجنان فی حل رموز القرآن، آن را تفسیر الوسیط یا تفسیر البرغانی نیز می‌گویند. ۴) بحرالعرفان و معدن الایمان، در ۱۷ مجلد که به تفسیر الکبیر شهرت دارد. ۵) تـفـسـیـر مـورد بـحث کنز العرفان فی تفسیر القرآن، یک دوره از نسخه اصل به خط مؤلف در کتابخانه وقفی وی در کربلا موجود است. [۲]
موسوی اصفهانی، محمدمهدی، احسن الودیعة، ج۱، ص۳۵.
[۵]
امین، سیدمحسن، مستدرکات اعیان الشیعة، ج۲، ص۳۰۰.
[۶]
مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۱، ص۲۴۸.
[۸]
قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویة، ص۲۱۰.
[۹]
خرمشاهی، بهاءالدین، معجم مصنفات القرآن الکریم، ج۲، ص۲۱۵.
[۱۰]
الحلو، عامر، معجم الدراسات القرآنیة، ص۲۴۷.
[۱۱]
کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، ج۱۰، ص۸۷.
[۱۳]
آزاد کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء، ص۴۱۶.
۴ - پانویس
۵ - منبعسایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن سیزدهم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۶/۷. |